اسرار توحید-ترجمه التوحید         478    »باب شصت و سیم«

در ذکر مجلس حضرت امام رضا(ع) با اهل

امام رضا (ع) فرمود که اى عمران چیز محالى گفتى در این گفتارت که کائن اول در وجهى از وجوه و راهى از راهها متغیر مى‏شود تا آن که بذات او برسد آنچه او را تغییر دهد اى عمران آیا آتش را مى‏یابى که تغیرش بغیر خود آن

                        اسرار توحید-ترجمه التوحید، ص: 479

باشد یا آیا حرارت را مى‏یابى که خود را بسوزاند یا آیا هرگز دیده را دیده که دیده خود را دیده باشد عمران گفت که این را ندیده‏ام اى سید من آیا مرا خبر نمیدهى که آیا آن جناب در آفریده است یا آفریده در او است (1) امام رضا (ع) فرمود که اى عمران از این بزرگوارتر است نه او را در آفریده است و نه آفریده در اوست و آن جناب از این برترى دارد و بزودى بتو چیزى را اعلام کنم یا تعلیم دهم که خدا را بآن بشناسى

و لا قوة الا باللَّه

مرا خبر ده از آینه که آیا تو در آنى یا آن در تو است پس اگر چنان باشد که هیچ یک از شما در صاحب خویش نباشید بچه چیز بآینه بر نفس خود استدلال میکنى عمران گفت بروشنى که در میان من و آنست امام رضا (ع) فرمود که آیا از این روشنى در آینه مى‏بینى بیشتر از آنچه آن را در چشم خود مى‏بینى عمران گفت آرى امام رضا (ع) فرمود که آن را بما بنما عمران هیچ جواب نداد حضرت فرمود پس من نور را نمى‏بینم مگر آنکه هر یک از تو و آینه را بر نفسهاى شما دلالت کرده است بى‏آنکه در یکى از شما باشد و این را مثالهاى بسیار است غیر از این که جاهل در آنها جاى سخنى را نمى‏یابد و نمیتواند که حرف زند و خدا را داستان برتر است بعد از آن حضرت بسوى مأمون التفات فرمود و فرمود که نماز حاضر شد و وقت آن آمد عمران گفت که اى سید من مسأله مرا بر من قطع مکن که دلم نرم شده امام رضا (ع) فرمود که نماز میکنم و بر میگردم پس آن حضرت بر پا شد و مأمون نیز بر پا شد امام رضا (ع) در درون نماز کرد و مردم در بیرون در پشت سر محمد بن جعفر نماز کردند بعد از آن هر دو بیرون آمدند و امام رضا (ع) بجائى که نشسته بود برگشت و عمران را طلبید و فرمود که اى عمران بپرس

التوحید للصدوق         65    435 باب ذکر مجلس الرضا علی بن موسى ع مع أهل الأدیان و أصحاب المقالات مثل الجاثلیق و رأس الجالوت و رؤساء الصابئین و الهربذ الأکبر و ما کلم به عمران الصابی فی التوحید عند المأمون

قَالَ عِمْرَانُ لَمْ أَرَ هَذَا أَ لَا تُخْبِرُنِی یَا سَیِّدِی أَ هُوَ فِی الْخَلْقِ أَمِ الْخَلْقُ فِیهِ قَالَ الرِّضَا ع جَلَّ یَا عِمْرَانُ عَنْ ذَلِکَ لَیْسَ هُوَ فِی الْخَلْقِ وَ لَا الْخَلْقُ فِیهِ تَعَالَى عَنْ ذَلِکَ وَ سَأُعَلِّمُکَ مَا تَعْرِفُهُ بِهِ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ أَخْبِرْنِی عَنِ الْمِرْآةِ أَنْتَ فِیهَا أَمْ هِیَ فِیکَ-

                        التوحید للصدوق، ص: 435

فَإِنْ کَانَ لَیْسَ وَاحِدٌ مِنْکُمَا فِی صَاحِبِهِ فَبِأَیِّ شَیْ‏ءٍ اسْتَدْلَلْتَ بِهَا عَلَى نَفْسِکَ قَالَ عِمْرَانُ بِضَوْءٍ بَیْنِی وَ بَیْنَهَا فَقَالَ الرِّضَا ع هَلْ تَرَى مِنْ ذَلِکَ الضَّوْءِ فِی الْمِرْآةِ أَکْثَرَ مِمَّا تَرَاهُ فِی عَیْنِکَ قَالَ نَعَمْ قَالَ الرِّضَا ع فَأَرِنَاهُ فَلَمْ یُحِرْ جَوَاباً قَالَ الرِّضَا ع فَلَا أَرَى النُّورَ إِلَّا وَ قَدْ دَلَّکَ وَ دَلَّ الْمِرْآةَ عَلَى أَنْفُسِکُمَا مِنْ غَیْرِ أَنْ یَکُونَ فِی وَاحِدٍ مِنْکُمَا وَ لِهَذَا أَمْثَالٌ کَثِیرَةٌ غَیْرُ هَذَا لَا یَجِدُ الْجَاهِلُ فِیهَا مَقَالًا- وَ لِلَّهِ الْمَثَلُ الْأَعْلى ثُمَّ الْتَفَتَ ع إِلَى الْمَأْمُونِ فَقَالَ الصَّلَاةُ قَدْ حَضَرَتْ فَقَالَ عِمْرَانُ یَا سَیِّدِی لَا تَقْطَعْ عَلَیَّ مَسْأَلَتِی فَقَدْ رَقَّ قَلْبِی قَالَ الرِّضَا ع نُصَلِّی وَ نَعُودُ فَنَهَضَ وَ نَهَضَ الْمَأْمُونُ فَصَلَّى الرِّضَا ع دَاخِلًا وَ صَلَّى النَّاسُ خَارِجاً خَلْفَ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ ثُمَّ خَرَجَا فَعَادَ الرِّضَا ع إِلَى مَجْلِسِهِ وَ دَعَا بِعِمْرَانَ فَقَالَ سَلْ یَا عِمْرَان